Een doyenné

Sinds ik ontdekt heb dat ons dorp bij Chazelle een doyenné is geweest die onder Cluny viel, heb ik geprobeerd uit te vinden wat een doyenné is. Het woordenboek geeft weinig uitsluitsel; voor Van Dale is het gewoon "(RK) een dekenaat". Wikipedia is al wat duidelijker.

De toren en dekenij van de doyenné van Bezornay

Een dekenaat is een bestuurlijke tussenlaag binnen een bisdom, en verenigt een aantal parochies. Een bisdom kent normaal gesproken een aantal dekenaten. Het hoofd van een dekenaat, de deken, woont in een dekenij.
Langzaam kwam ik er achter, dat in onze directe omgeving nogal wat doyenné's zijn. Om er maar een paar te noemen: Saint-Hippolyte, Bezornay, Jalogny, Chazelle, Mazille... Die liggen allemaal in binnen een cirkel met een straal van ca. 15 km.
Nou is Wikipedia natuurlijk niet alleenzaligmakend, en toen ik weer op zo'n stuk R.K. beddengoed stootte in een boekje over Cluny, vond ik een logischer, tweede definitie. Daar stond in dat een dekenaat een agrarische eenheid is met het doel een abdij van agrarische produkten te voorzien. En dan lijkt het aantal dekenaten in de buurt van Cluny opeens zo gek nog niet.
In het gehucht Bezornay, vlak bij Saint-Vincent-des-Prés ligt zo'n doyenné. We waren er al eens langs gereden, en vonden niet veel meer dan een stuk verdedigingsmuur met een toren en een poort, en bij de ingang stond een bord met "verboden toegang, werk in uitvoering". Vanaf de ingang waren nog duidelijk de sleuven en de uitsparingen in de toren te zien waar ooit de opgetrokken valbrug in viel.

De muur met kantelen

toen we er voor de tweede keer kwamen was er niemand te zien, dus gluurde ik toch even door de poort naar binnen. Het bleek inderdaad om een ommuring met kantelen te gaan, en binnen die ommuring, omgebouwd tot woonhuis stond een kapel. Om die wat beter te bekijken hoefde ik geen wetten te overtreden en terreinvredebreuk te plegen; toen ik het weggetje voor de ingang een stukje afliep liep ik bijna letterlijk tegen de kapel aan, die aan de buitenkant een nogal zeldzaam bouwelement heeft, een apsis rustend op een zg.n. "demi-cône renversée" (omgekeerde halve kegel).
Deze constructie is ooit toegepast in Cluny III, binnen de kerk, en bestaat nu ook nog in de kerk van Semur-en-Brionnais. Deze wijsheid heb ik overigens niet van mezelf, maar is van mijn standaardbron afkomstig. Op zijn site staat trouwens een heel handig "glossaire" (woordenlijst), waar een groot aantal termen gebruikt in romaanse architectuur worden uitgelegd. Daarnaast heb ik zelf een geïllustreerde, Nederlandese vertaling van dit glossaire gemaakt.

Met enige trots kan ik vermelden, dat niet alleen mijn foto's inmiddels op de site staan, maar dat ook de definitie van doyenné iets is aangepast om het landbouwkarakter van zo'n dekenaat wat beter recht te doen.

Praktische informatie (met dank aan Eduard van Boxtel) :
Voormalige kapel (woonhuis) Saint-Pierre in Bezornay (Saint-Vincent-des-Prés), 11de eeuw, 3*

Voor onze eigen website klik hier.

De apsis van de kapel met twee verdiepingen

Interactieve kaarten romaanse kerken in Bourgogne

Hieronder volgt een korte gebruiksaanwijzing voor het gebruik van de interactieve kaarten van romaanse kerken in Bourgogne. Deze omschrijving is weliswaar gebaseerd op de deelkaart voor het department Saône-et-Loire (71), maar geldt ook voor de overige 3 departementen (21, 58 en 89).

De romaanse kerken in Saône-et-Loire

Deze kaart is volledig gebaseerd op een webpagina, verder genoemd EvB, waarop (bijna) alle romaanse kerken in het Département Saône-et-Loire (71) zijn geïnventariseerd. Een uitzondering vormen een paar kerken die net over de grens van dit departement liggen, en in reisgidsen doorgaans gemakshalve onder Saône-et-Loire worden gerangschikt. Het gaat in dit geval om bijvoorbeeld Charlieu -42- en Neuilly-en-Donjon -03-.


Een korte uitleg over hoe deze kaart werkt:

1. Symbolen

Het linker menu telt een aantal symbolen.

1a. Het eerste symbool, het rode huisje, verwijst naar ons huis (La Tuilerie de Chazelle in Cormatin), de basis voor onze zoektochten naar romaanse kerken in dit gebied.

Het uitgangspunt van deze kaart (71)

Symbool 1a : het rode huisje




















1b en 1c. Het informatie symbool, i , verwijst naar  algemene, niet noodzakelijkerwijze aan een gebouw gerelateerde informatie.

Link naar de gebruiksaanwijzing (71)

Symbool 1b : dit specifieke informatie symbool i verwijst naar de gebruiks-aanwijzing van deze kaart (in het Engels).

Interessante gebouwen in en rond Cluny (71)

 






Symbool 1c : dit informatie symbool i verwijst naar een centrale plaats binnen het departement 71, zoals Cluny, Tournus, enz. Via deze link komt men rechtstreeks terecht in de gekozen stad of streek. Van hieruit krijgt men door in of uit te zoomen een overzicht van de interessante gebouwen in de buurt.



1d. Symbolen in de vorm van diverse "markers".

De overige symbolen zijn "markers"in een verscheidenheid aan vormen en kleuren: omgekeerde druppels (die noem ik verder druppels) met of zonder zwarte stip in het midden, punaises in dezelfde kleuren als de druppels, blauwe vraagtekens en paarse camera's. De kleuren van de druppels en punaises zijn allemaal gerelateerd aan de sterrenwaardering van de gebouwen.

De matrix hieronder toont hoe de diverse gebouwen worden aangeduid.
Vertikaal:
De kleuren van de markers volgen de waardering van Eduard van Boxtel's website (EvB).
De donkerblauwe markers, uiterst links,  duiden gebouwen aan met een waardering van "6" op een schaal van 6 sterren; het gaat hier om gebouwen die architectonisch uitzonderlijk interessant zijn (b.v. de voormalige abdijen van Cluny of Tournus).
Naar rechts toe neemt het architectonisch belang af, van "5" (rood) naar "1" (donker violet). Een gebouw met "1" ster heeft nog slechts weinig romaanse herkenningspunten (b.v. een raamopening, een doopvont).
De kolom aan de uiterste rechterzijde (paarse markers) geeft aan dat EvB over onvoldoende informatie beschikt om de gebouwen in die categorie een gedegen waardering te geven. Die gebouwen worden aangeduid met "1 or 2".
Horizontaal : 
De bovenste rij markers (druppels met een zwart oog in het midden) geeft aan dat er van deze gebouwen foto's beschikbaar zijn op internet. De omschrijving bij deze gebouwen geeft alléén een link naar een fotopagina op EvB's website. De waardering van deze druppels loopt van "6" af naar "2". Zodra er ook foto's van mezelf beschikbaar zijn, wordt zo'n druppel vervangen door een druppel zonder een zwart oog in het midden. In principe neemt de hoeveelheid van deze druppels af met de tijd.
De middelste rij markers (druppels zonder een zwart oog in het midden) geeft aan dat er voor deze gebouwen een link naar een Picasa album van mijzelf, Cees van Halderen (CvH), en meestal ook naar een fotopagina op EvB's website is. De waardering van deze druppels loopt van "6" af naar "1" en vervolgens naar de categorie "1 or 2" (onbepaald). In principe neemt de hoeveelheid van deze druppels toe met de tijd.
De onderste rij markers (punaises) geeft aan dat er (nog) geen foto's beschikbaar zijn op internet, althans niet van EvB of CvH. De waardering van deze punaises valt in de categorieën "3", "2", "1" en "1 or 2". In principe neemt de hoeveelheid van deze punaises af met de tijd.

De matrix van de diverse markers en waarderingen

2. Tags of labels

Een doorsnee tag (71)

Elke tag of label heeft een kop en een omschrijving.



















De kop bevat:
Postcode
Plaatsnaam (of gehuchtnaam, gevolgd door tussen twee haakjes de naam van de commune). deze namen staan  alfabetisch gerangschikt in het linker menu.
Naam van het gebouw.
Het aantal sterren op een schaal van 6 tot 1 (EvB).


De omschrijving bevat:
Indien mogelijk enkele bijzonderheden over het gebouw.
Een indicatie vanuit welke eeuw het gebouw stamt.
Nauwkeurigheid van de locatie van het gebouw op de kaart.
100% exact, 90 tot 50% redelijk nauwkeurig, 0% exacte plaats onbekend.
Een link naar één of meer fotoalbums.
Bourgogne Romane : geeft een korte omschrijving van het gebouw én bevat een aantal foto's.
Cees van Halderen : bevat alleen foto's, maar doorgaans wel meer dan EvB's album.
Soms wordt er gelinkt naar beide albums, soms naar één ervan.




3. Voorbeelden

Nodeloos te zeggen, dat dit slechts voorbeelden zijn; een druppel met een zwart oog in het midden of een punaise kan inmiddels gewijzigd zijn in een druppel zonder zwart oog in het midden.

Een "6"-sterren gebouw (71)

Een gebouw met een waardering van "6" uit 6 gebaseerd op EvB's schaal.

Een "2"-sterren gebouw (71)

Een gebouw met een waardering van "2" uit 6 gebaseerd op EvB's schaal.

Een "1 or 2"-sterren gebouw (71)

Een gebouw met een waardering van "1 or 2" uit 6 gebaseerd op EvB's schaal.
Het gaat hier om een gebouw waarvan noch EvB noch CvH foto's op internet hebben staan.













4. Gebouwen waar voldoende informatie van ontbreekt

Gebouw zonder waardering, geen foto's beschikbaar (71)

Een gebouw aangeduid met een rood vraagteken (zonder waardering) waarvan het zelfs niet zeker is of het überhaupt wel romaans is.
Het gaat hier om een gebouw waarvan noch EvB noch CvH foto's op internet hebben staan.

Gebouw zonder waardering, foto's beschikbaar (71)

Een gebouw aangeduid met een rode camera (zonder waardering) waarvan het zelfs niet zeker is of het überhaupt wel romaans is.
Het gaat hier om een gebouw waarvan in elk geval CvH foto's op internet heeft staan.







Mensen die over meer informatie beschikken wordt vriendelijk verzocht even via e-mail contact met mij op te nemen.

Niet romaans gebouw (71)

Een gebouw aangeduid met een rood uitroepteken (zonder waardering) waarvan het inmiddels zeker is dat het niet romaans is.
Het gaat hier om een gebouw waarvan alleen CvH foto's op internet heeft staan. Er is óf nog steeds een bepaalde link tussen dit gebouw en een (vaak inmiddels afgebroken) romaans gebouw, óf het gebouw is om andere redenen de moeite van het bekijken waard. Er zijn overigens maar heel weinig gebouwen die met een rood uitroepteken zijn aangeduid; op dit moment zijn het er slechts twee.


5. Overige departementen 

Aangrenzend departement

Tenslotte staan er op de kaart een aantal "snelheidsborden" aangegeven. De ingeschreven getallen zijn echter geen snelheden, maar het nummer van een departement. De borden met de nummers 21 (Côte-d'Or), 58 (Nièvre) en 89 (Yonne) bevatten een link naar de desbetreffende deelkaart (die bijna net zo volledig is als die van 71). Omdat de romaanse kerken in Bourgogne niet opeens ophouden bij de huidige grens van deze regio zijn ook de aan Bourgogne grenzende departementen (01, 03, 10, enz.) aangegeven met een bord. In de meeste van deze aangrenzende gebieden heeft van Boxtel een (arbitraire en beperkte) keuze gemaakt uit een aantal kerken die zich in een soort schil van pakweg 25 km rondom Bourgogne bevinden. N.B. : de deelkaartjes van de (grens)departementen 01, 03, 10, 18, 39, 42, 45, 52, 69 en 77 zijn dus onvolledig en geven alleen een indruk van de grensstreek met Bourgogne.


6. Conclusie

Het is nodeloos te zeggen dat deze kaart niet volledig is. Het is nagenoeg onbegonnen werk om twee afzonderlinge sites, d.w.z. deze kaart én van Boxtels (EvB's) site, volledig op elkaar afgestemd te houden. Als EvB bijvoorbeeld in een later stadium een fotopagina toevoegt aan zijn site, betekent dat niet automatisch dat deze kaart meteen wordt bijgewerkt.Overigens denk ik wel, dat hoe onvolledig deze kaart en EvB's site ook op elkaar zijn afgestemd, deze kaart van veel nut kan zijn voor degenen die in een bepaald gebied op zoek zijn naar romaanse kerken.
Commentaar is uiteraard van harte welkom!

Websites en kerken

Als ik een website vaker gebruik dan normaal, komt er steevast een dag waarop ik denk "zou het niet handiger zijn als....". Negen van de tien keer blijft het bij die gedachte, maar soms krijgt zoiets een staartje. Als ik wat gegevens zoek over romaanse kerken in Bourgogne, kom ik steeds vaker terecht op "Le site sur l'Art Roman en Bourgogne", een site waarop ongelofelijk veel informatie te vinden is over dit onderwerp.

Een deel van het overzicht op "Le site sur l'Art Roman en Bourgogne"

 En aangezien ik graag "nieuwe" dingen ontdek, heb ik daar veel op rond gesnuffeld. En ja, op een dag dacht ik "Zou het niet handiger zijn als er een kaart bij die site hoorde, waarop je snel kunt zien wat voor soort gebouwen er in een bepaald gebed te vinden zijn?". Een vraag aan de beheerder leerde dat hij dat ook wel handig zou vinden, maar dat hij er eigenlijk nooit aan toe was gekomen om zich daarin te verdiepen.
Dat betekende voor mij dus dat ik in mijn eigen database van kerken alle kerken van die site per gebied min of meer rangschikte, zodat ik die database op andere manieren kon sorteren. Een lijstje van kerken rond Montceau-les-Mines was op die manier heel snel te genereren.

Ingezoomd op het gebied van Cluny (Google Map satellite view)

Op een dag liep mijn betere helft echter tegen een optie van Google Maps aan. Een interactieve kaart maken was weliswaar veel werk, maar op zich niet erg moeilijk. En na een aantal dagen fors doorbuffelen beschik ik nu over een digitale kaart van "alle" romaanse kerken in Saône-et-Loire, waarbij in één oogopslag is te zien welke kerken zich in een bepaald gebied bevinden, en hoe de classering van deze kerken is (qua architecturaal belang). In een volgende blog volgt een korte uitleg over hoe de kaart is te gebruiken.
En de rest van Bougondië? Dat laat ik graag aan een andere fanaat over!

Een transformatie : van kapel naar kerk

Voor de zoveelste keer op weg naar een kerk in Saint-Maurice-de-Satonnay voor een wandschildering in de (niet romaanse) Saint-Denis daar kwamen we door het gehucht Satonnay.
Er rust geen zegen op deze tocht, want elke keer als we er aankomen zit de betreffende kerk op slot.

Notre Dame in Satonnay

Maar goed, in Satonnay ligt wel een romaans kerkje, volgens diverse websites in privébezit en dus niet te bezoeken. De onvolprezen lijst op Le site sur l'Art Roman en Bourgogne geeft aan dat het om een kapel gaat. En aangezien ik maar één foto had van die kapel, stopten we even om wat rond te neuzen. Het hek dat toegang gaf tot de ruimte rond de kerk zat inderdaad op slot, dus even binnen kijken was onmogelijk. Echter op de buitenkant van de kapel was een bordje bevestigd met wat informatie.
En daaruit bleek het volgende:
Het eerste wat opviel was dat het ging om de kerk van Satonnay, niet om een kapel. De kerk werd gebouwd in de tiende eeuw, en onderging door de eeuwen heen een aantal aanpassingen. Hij was aanvankelijk gewijd aan Saint-Victor, later aan Saint-Maurice. Er waren regelmatig verschijningen geweest van de maagd Maria, tussen 1978 en 1999, reden waarom de kerk nu "Notre Dame de Satonnay, Koningin der Armen" heet.

De "bijsluiter" van de kerk in Satonnay

En als laatste interessante medeling viel te lezen dat deze kerk niet onder het bisdom Autun viel, maar onafhankelijke geestelijken had die zich hielden aan de tradities van vóór het tweede Vatcaans concilie. Deze kerk volgt de latijnse liturgie volgens Saint-Pie-V (Paus Pius V, 1504-1572).
Indachtig de titel van één van de boeken van John Grisham kunnen we hier dus spreken van een "Run-away church".
En ik maar denken dat alleen de protestanten verdeeld waren in verschillende kampen...

Praktische informatie (met dank aan Eduard van Boxtel) :
Kerk Notre-Dame (oorspronkelijk Saint-Victor, vervolgens Saint-Maurice) in Satonnay (Saint-Maurice-de-Satonnay), 10de eeuw, 0*

Voor onze eigen website klik hier.