In het gebied waar wij wonen kom je regelmatig borden of bordjes tegen met de woorden "Site Clunisien", die bij het begin van de bebouwde kom staan of in sommige gevallen aan een gebouw bevestigd zijn. Het ging dan, voor zover ik wist, altijd om dorpen met een interessante romaanse kerk die ressorteerde onder de abdij van Cluny. Ik noem als voorbeeld de kerken van Chazelle, Malay, Saint-Gengoux-le-National, Saint-Hippolyte, enz. Analoog aan die redenering beheerde de abdij van Tournus o.a. de kerk van Chapaize, vandaar dat daar niet zo'n bordje stond. Dit hele idee bleek op onwetendheid te berusten.
 |
| Bord bij Saint-Hippolyte |
Ik werd daar voor de eerste keer mee geconfronteerd tijdens een excursie ter introductie van de website "
Clunypedia.com", een site die o.a. een interactieve kaart heeft van de sites clunisiens in en buiten Frankrijk. We bezochen behalve de
abdij van Cluny ook de
Chapelle des Moines in Berzé-la-Ville en het
Domaine des Vignes du Maynes, een wijngaard in Cruzille. Maynes bleek een verbastering te zijn van het woord Moines, dus de connectie met Cluny leek niet onlogisch. Monniken van Cluny verbouwden daar héél vroeger wijn. Alleen wat een wijngaard met een kerkgebouw te maken had was me volkomen onduidelijk. De interactieve kaart op de site toonde, tot mijn verbazing, maar heel weinig plaatsnamen in onze omgeving. Maar goed, degene die het introductiepraatje hield, vertelde dat alles nog in aanbouw was, en dat "verklaarde" waarom er maar zo weinig kerken op de kaart stonden.
 |
| Clunypedia - Sites Clunisiens rond Cluny |
Onlangs zat ik nog eens te neuzen op weer een andere site, "
sitesclunisiens.org", en het leek me wel aardig om eens op een kaart uit te zetten waar al die Sites Clunsiens in de omgeving van Cluny nou zo ongeveer lagen. Ik ging er op voorhand vanuit dat er op deze site beduidend meer zouden staan dan op Clunypedia. En dat viel bitter tegen! Op de foto is te zien hoe relatief weinig Sites Clunsiens er in de directe omgeving van Cluny liggen, zeker als men weet hoeveel romaanse kerken hier liggen.
De foto hieronder toont hoeveel romaanse kerken er in ongeveer hetzelfde gebied liggen. En dat verschil is wel erg groot! Nadere bestudering van "sitesclunisiens.org" leverde het volgende op: volgens deze site zouden er in héél Frankrijk maar iets meer dan 100 sites clunsiens zijn. De lemma's op de site bestaan alleen uit prieurés, doyennés of domaines. En pas toen viel, heel langzaam, het kwartje.
Een prieuré (priorij) is een filiaal, een "dochter"klooster dus van een "moeder"abdij. Dat de abdij van Cluny een flink aantal dochters onder haar hoede had was mij welbekend. Een doyenné (dekenaat) is o.a. een soort agrarisch toeleveringsbedrijf voor een abdij of een priorij, en aangezien ook monniken niet alleen van frisse lucht kunnen leven leek het wel logisch dat die doyennés onder het hoofdstukje sites clunisiens konden vallen. Een doyenné heeft overigens in de kerkelijke hiërarchie nog een tweede betekenis, waarover zo meteen meer. En aangezien Cluny in Bourgogne ligt, was de aanwezigheid van toeleveringswijngaarden ook niet onwaarschijnlijk. Miswijn moet toch ergens vandaan komen, nietwaar? Dat klopte allemaal met beide sites, die inmiddels bijna 1:1 op elkaar lijken.
 |
| De doyenné van Chazelle |
Maar waar bleven al die kerken dan, die om Cluny heen liggen, zoals Jalogny, Ameugny, Ougy, om er maar een paar te noemen? Waren die uit het Cluny netwerk geschopt vanwege ongehoorzaamheid? Of waren ze overgelopen naar de vijand, zoals de abdij van Tournus of van La Ferté? En toen viel het kwartje pas echt. Een abdij of een klooster beheert simpelweg geen parochiekerken! Parochiekerken vallen onder een dekenaat (om de verwarring echt groot te maken heet de bestuurlijke tussenlaag van een aantal parochies ook doyenné in het Frans), en die dekenaten vallen weer onder het bisdom. Zo'n deken legt verantwoording af aan een bisschop, en niet aan een abt of prior! Weliswaar hebben de meeste sites clunsiens nog steeds een kerk, maar dat komt omdat elke priorij of abdij ook een priorij- of abdijkerk heeft; dat is vaak het enige van een voormalig klooster dat nog overeind staat.
 |
| Domaine des Vignes des Maynes - Cruzille |
Wie had er ooit gedacht dat interesse in romaanse kerken nog eens zou leiden tot het nadenken over de organisatie van de R.K. kerk?
Er zijn overigens in de omgeving van
La Tuilerie de Chazelle ruim voldoende sites clunisiens te vinden om de geinteresseerde een dagje bezig te houden!
